روناک فه‌ره‌ج

له‌خوشباوه‌ری میلله‌ت ودوفاقی به‌ناو رؤشةنبیران وچه‌قبه‌ستوی و به‌رژه‌وه‌ندی خوازی 
پیاوانی سیاسی هه‌رێمه‌که‌مان ده‌ستور جارێکیتر خرایه‌وه‌ ناو موزایه‌ده‌، کوبونه‌وه‌و گفتوگوو قه‌ره‌بالغی راگه‌یاندنه‌کانی ته‌واوی حیزبه‌کان له‌ئیسلامیه‌کانه‌وه‌ بو دیمکراته‌کان و سوسیال دیمکراته‌کان و چه‌په‌کان دوو سێ سێ کوده‌بنه‌وه‌و ته‌حالوفات هه‌موان سه‌رقالی به‌ده‌ست هێنانی ئیمتیازاتن گه‌ر ئه‌و ئیمتیازه‌ له‌سه‌ر حسابی ئازادی ومافه‌کانی مروڤیش بێت. ئه‌وه‌ی بویان خالی جه‌وهه‌ریه‌ له‌ده‌ستوردا پاراستنی ده‌سه‌لاتی پیاوانه‌ی خویانه‌، مه‌سه‌له‌ی دوفآقێ كه‌به‌شێکه‌ له‌ناوه‌روکی ده‌ستوری هه‌رێم له‌لایه‌ک مه‌بده‌ئه‌کانی ئیسلام یه‌کێکه‌ له‌بنه‌ماکانی ده‌رچونی یاسا له‌لایه‌کیتر مسوگه‌ری یه‌کسانی ژن وپیاو له‌به‌رده‌م یاسادا،ئه‌م دوو فاقیه‌ نه‌خراوه‌ته‌ ژێر پرسیاره‌وه‌ به‌لکو زیاتر هه‌موو گفتوگوکان له‌ده‌وری چونێتی ده‌ستاوده‌ستکردنی ده‌سه‌لاته‌.لێره‌وه‌ به‌مه‌یل وسه‌لیقه‌ی ئه‌وان پروسه‌ی ده‌ست خستنه‌ ناو دیمکراسیه‌ت ده‌ست پێده‌کات، جه‌معی پیاوان ده‌ست ده‌خه‌نه‌ ناوده‌ستی یه‌ک و میلله‌ت ده‌گه‌وجێنن وبارودوخی کوردستان ده‌که‌نه‌ به‌هانه‌ بودارشتنی ده‌ستورێکی پێشکه‌وتو مودێرن. ئه‌مه‌ ئه‌و نه‌تیجه‌گیریه‌یه‌ که‌پاش سه‌رکه‌وتنی شورشه‌کان پیاوانی سیاسی هه‌موو رێگاکان ده‌گرنه‌ به‌ر بوقورغکردنی ده‌سه‌لآت، نادادوه‌ری و سته‌می کومه‌لایه‌تی سه‌ر ژنان نادیده‌ده‌گیرێت له‌لایه‌ن پیاوانێک که‌له‌کاتی شورشدا وێنای فریاد ره‌سیان له‌نائاگای تاکه‌کاندا به‌ژن وپیاوه‌وه‌ هه‌بوو، ئه‌م به‌قورغکاری ده‌سه‌لات ونادادوه‌ری کومه‌لایه‌تیه‌ ره‌خنه‌و توره‌ی خه‌لکی له‌گه‌ل خوی هێناو ئوپوزسیون دروست بوو توره‌ی چه‌ند ساله‌ی ژنانیش قوزرایه‌وه‌و تێکه‌ل به‌ئوپوزسیون بوو پاش رێکه‌وتنی پیاوانی ناو ده‌سه‌لات وئوپوزسیون ئه‌نجامگیری ژنان هه‌مان نه‌تیجه‌گیریان هه‌بوو چون پیاوه‌کان هه‌مان پیاوانن و به‌هه‌مان تێروانینه‌وه‌ هیچ له‌مه‌سه‌له‌ ناگورێت و ئه‌مجاره‌ پارته‌ ئیسلامیه‌کان ده‌نگ دلێر تربون هاوده‌نگی رورتریان هه‌بوو بوکردنی سه‌وابته‌ دینیه‌کان به‌بنه‌مای حوکمرانی. ژنان دیسانه‌وه‌ که‌وتنه‌ خو لیژنه‌ی ئاشتیان دروستکرد بوئه‌وه‌ی فه‌راموش نه‌کرێن له‌پێگه‌ ئیداری و سیاسیه‌کانداو له‌ده‌رگای هه‌موو پارته‌کانیان داو قسه‌ی زل و بریقه‌داریان به‌ده‌کراو له‌راگه‌یاندنه‌کانه‌وه‌ به‌رنامه‌یان بو رێک ده‌خرا. به‌لام پاش دووسال لیژنه‌ی ئاشتیش بێ وه‌لامن و له‌کابینه‌ی نوێشدا یه‌ک پوستی بالا به‌ژن دراوه‌؟! له‌پشت ئه‌م فه‌زا نابه‌رابه‌ره‌وه‌ شێوه‌ فکرو عه‌قلانیه‌تی پیاوانه‌ی سیاسیه‌کانمان به‌مه‌سه‌له‌ی گرنگی وه‌ک مه‌سه‌له‌ی ژنان هه‌یه‌، گه‌ر عه‌قلانیه‌ت هه‌بوایه‌ ستراتیجی پشت سیستمی حوکمرانی که‌له‌ناوه‌روکی ده‌ستوردایه‌ تاک وئازادی تاک یه‌کێک له‌بنه‌ما گرنگه‌کانی ده‌بوو له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌ستور یاسای بنه‌ماییه‌ که‌فورمی ده‌وله‌ت وسیستمی حکومرانی تێدا ده‌چوسپێ و ده‌سه‌لاته‌ گشتیه‌کان رێک ده‌خات، له‌روی پێکهاته‌و تایبه‌تمه‌ندی وپه یوه‌ندیان به‌یه‌که‌وه‌ بنچینه‌ی بنه‌مایی بوئازادی ومافی تاک داده‌نێت. له‌رێگه‌ی یاساوه‌ مسوگه‌ری گورینی تێروانینه‌کان ده‌کات و سنورێک بوده‌ستدرێژی له‌سه‌رژنان و بالاده‌ستی پیاوان و هه‌سته‌ رجوله‌ییه‌کانیان داده‌نێت. ده‌رهاویشته‌کانی ده‌ستور قوله‌و کاریگه‌ری له‌سه‌ر بونیادی کومه‌لگا هه‌یه‌ بویه‌ زور له‌گه‌لان که‌به‌ناوشه‌روداگیرکاریدا تێپه‌ریون له‌رێگه‌ی ده‌ستورێکی پێشکه‌وتوه‌وه‌ روبه‌روی شکسته‌ کومه‌لایه‌تیه‌ گه‌وره‌کان بونه‌وه‌ وه‌ک هه‌نگاوێک بوپته‌و کردنی بنه‌ما کومه‌لایه‌تیه‌ماندوه‌کانی و به‌هێزکردنی ئیراده‌ی موروڤه‌کانی و هاوکاریکردن وهه‌لسانه‌وه‌یان له‌وشکستانه‌ی شه‌ر هێناویه‌تی ئه‌مه‌ش له‌رێگه‌ی گورانکاری له‌فکرو شێوه‌بیرکرده‌نه‌وه‌یان که‌ده‌ست ده‌خاته‌ سه‌ر برینه‌کان، به‌لام کوردستان پاش تێپه‌رینی به‌وهه‌موو شه‌رو مالوێرانیه‌دا پاش ئه‌وهه‌موو سه‌ختیه‌ی ژنان بینیان پاش 24 سال له‌حوکمرانی کوردی که‌له‌مێژوی هه‌رچوارپارچه‌که‌ی کوردستاندا تائه‌مرو درێژترین حوکمرانیه‌ تائێستا ده‌ستورێکیان دانه‌رشتوه‌ وه‌ک ده‌ستوره‌که‌ی تونس که‌نه‌به‌سترێته‌وه‌ به‌هیچ ئایدیایه‌که‌وه‌ که‌له‌مروڤ بالاده‌ستربێت. ده‌ستوری تونسی له‌ناو هه‌موو ولاتانی عه‌ره‌بیدا که‌ئاینی ئیسلام ناسنامه‌و شارستانیانه‌ قه‌وامه‌ی له‌پیاو سه‌نده‌وه‌ فرمانی دا ژن شانازی به‌خوی وژن بونی خوی بکات خوی به‌عه‌یبه‌و عه‌وره‌ت نه‌زانێت له‌پشتی حیجابه‌وه‌ خوی نه‌شارێته‌وه‌.ئه‌م ده‌ستوره‌و یاسای باری که‌سێتی ئینسانیه‌تی ژنی سه‌پاند بوه‌سه‌نه‌د بوبه‌هێزبونیان نمونه‌ی به‌رچاوه‌ی ئه‌م قسه‌یه‌ ژنانی 
تونس جیاوازن له‌ژنانی ولاتانی عه‌ره‌بی له‌روی پێگه‌و روشنبیری ومتمانه‌ به‌خوبون بینیمان هه‌رچه‌ند ئیسلامیه‌کان له‌ئه‌نجامی به‌هاری عه‌ره‌بیدا بالاده‌ست بون به‌لام ژنانی تونس وه‌ک ژنانی ولاتانی عره‌بی نه‌بون. 
سیاسیه‌کانی هه‌رێم به‌و قه‌ره‌بالغیه‌ی دروستیانکردوه‌ به‌درێژکردنه‌وه‌ یان درێژنه‌کردنه‌وه‌ی ماوه‌ی سه‌روکایه‌تی له‌لابه‌لا ده‌یانه‌وێت به‌چرای خاموشه‌وه‌ له‌تاریکایدا مافه‌کانی ژنان پێشێل بکه‌ن گه‌ر برگه‌ی یه‌که‌می مادی 7 به‌م شێوه‌یه‌ی له‌ره‌شنوسی ده‌ستوردا نوسراوه‌ تێپه‌رێت ئه‌گه‌ری هه‌یه‌ هه‌موو ئه‌و ده‌ستکه‌وتانه‌ی ژنان له‌ماوه‌ی 24 سالی رابردودا به‌ده‌ستیان هێناوه‌ هه‌ر به‌یاساو پشت به‌ستن به‌ماده‌ی 7 له‌ده‌ست بچێت.
برگه‌ی یه‌که‌می ماده‌ی 7 ده‌لێت (يؤكد هذا الدستور الهوية الاسلامية لغالبية شعب كوردستان وإن مبادئ الشريعة الاسلامية هي احد المصادر الاساسية للتشريع) ئه‌م ده‌ستوره‌ پێداگیری له‌سه‌ر شوناسنامه‌ی ئیسلام بونی زورینه‌ی گه‌لی کورد ده‌کات و مه‌بده‌ئه‌کانی شه‌ریعه‌تی ئیسلام یه‌کێکه‌ له‌سه‌رچاوه‌ بنه‌ماییه‌کانی ده‌رچونی یاسا، له‌روی شیته‌لکاری زمانه‌وانیه‌وه‌ ( مبادي شريعة الاسلامية). هه‌ر به‌م ده‌سته‌واژه‌یه‌ ناتوانرێت هیچ برگه‌یه‌کی یاسای ده‌ربچێت که‌ ژن له‌به‌رده‌م یاسادا یه‌کسان بێت هه‌روه‌ها ئه‌مه‌ ده‌رگا کردنه‌وه‌یه‌ به‌روی بیرورا فه‌قیهه‌ توندره‌وه‌کان که‌له‌ راڤه‌دا جیاوازن زیاتر ئه‌هلی سونه‌ یه‌کێک گروپه‌کانی موسلمانانن ده‌رگای زور مه‌ترسی ده‌که‌نه‌وه‌ له‌ئه‌گه‌ری بالاده‌ستی حیزبه‌ ئیسلامیه‌کان ئه‌م ماده‌یه‌ ده‌توانێت هه‌موو ده‌ستکه‌وته‌کانی وه‌ک یاسای ژماره‌ 8 روبه‌روبونه‌وه‌ی توندوتیژی خێزانی بکه‌وێته‌ مه‌ترسیه‌وه‌.
دوودوفاقي ئةم رةشنوسة لةدارشتندا 
مادةي : 18 
بةشي يةكةم 
مافة مةدةني وسياسيةكان 
(المواطنون متساوون أمام القانون في الحقوق والواجبات دون تمييز بسبب الجنس أو العرق أو اللون أو اللغة أو المنشأ الاجتماعي أو الدين أو المذهب أو الوضع الاقتصادي أو الاجتماعي أو الانتماء السياسي والفكري). "هاولاتیان یه‌کسانن له‌به‌رده‌م یاسادا له‌ئه‌رک و مافدا به‌بێ جیاکاری له‌ره‌گه‌ز و ره‌نگ وزمان وپێگه‌ی کومه‌لایه‌تی وئاین ومه‌زهه‌ب و پێگه‌ی ئابوری و سیاسی و فکری ". ئه‌م ماده‌یه‌ وه‌ک دروشمێکی کارپێنه‌کراو زور جوانو له‌هه‌مان کاتدا چاوبه‌سته‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی ماده‌ی 7 رێگه‌ نادات که‌ژن له‌گه‌ل پیاو یه‌کسان بێت له‌به‌رده‌م یاسادا به‌نمونه‌ یه‌کسانبونی ژنان له‌میراتدا له‌گه‌ل پیاوان چونکه‌ میرات له‌سه‌وابته‌کانه‌ که‌مه‌بده‌ئی ئاینی ئیسلامه‌ به‌پێ ماده‌ی 7 ناتوانرێت یه‌کسان بکرێن.
المادة: 21 
تتمتع المرأة بالمساواة مع الرجل ويمنع التمييز ضدها وتكفل حكومة الاقليم تمتعها بجميع الحقوق المدنية والسياسية المنصوص عليها في هذا الدستور وفي العهود والمواثيق الدولية المصادق عليها من قبل دولة العراق وعليها إزالة كل ما يعتبر عقبة تحول دون المساواة في الحياة الاجتماعية والثقافية والاقتصادية والسياسية'' فه‌راهه‌م بونی مافی یه‌کسانی ژنان له‌گه‌ل پیاوان، جیاکاری له‌دژیان قه‌ده‌غه‌یه‌. حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان پشتیوانی مافه‌ مه‌ده‌نی وسیاسیه‌کانه‌ که‌له‌م ده‌ستوره‌دا هاتوه‌و له‌په‌یماننامه‌ نێوده‌وله‌تی و پروتوکوله‌کاندا مساده‌قه‌کراوه‌ له‌لایه‌ن حکومه‌تی عێراقیه‌وه‌ له‌سه‌ریه‌تی هه‌موو ئه‌و رێگریانو لابه‌رێت که‌ئاسته‌نگی به‌رده‌م یه‌کسانیه‌ له‌ژیانی کومه‌لایه‌تی وره‌شنبیری وئابوری وسیاسیه‌"

ئه‌م ماده‌یه‌ له‌دوشوێندا ناتوانرێت کاری پێبکرێت له‌به‌رئه‌وه‌ی ماده‌ی 7 ره‌شنوسی ده‌ستوری هه‌رێم و وماده‌ی 2 له‌ده‌ستوری عێراقی رێگره‌، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هه‌ردوو ماده‌که‌ به‌ روشنی باس له‌وه‌ ده‌که‌ن که‌هیچ یاسایه‌ک ده‌رناچێت گه‌ر له‌گه‌ل مه‌بده‌ئه‌کانی ئیسلام نه‌گونجێت بویه‌ له‌هه‌ر بارێکدا ماده‌ی 21 هه‌لده‌په‌سێررێت , حکومه‌تی عێراقی ئه‌و به‌ندانه‌ی له‌په‌یماننامه‌و پروتوکوله‌ نێو ده‌وله‌تیه‌کان واژو نه‌کردوه‌ که‌له‌گه‌ل ماده‌ی 2 ده‌ستور ناگونجێت و دژ به‌ سوابتة ئيسلاميةكان بيَت..
بێگومان مافی مروڤ و مافه‌کانی ژنان به‌پێی ئه‌م ره‌شنوسه‌ له‌به‌رده‌م هه‌ره‌شه‌دایه‌ ئه‌وه‌ی تائێستا تێبینی ده‌کرێت قسه‌ی جدی له‌سه‌ر درێژ کردنه‌وه‌و درێژنه‌کردنه‌وه‌ی سه‌روکایه‌تی هه‌رێمه‌ ئه‌مه‌ گرنگه‌ به‌لام گرنگتر بوئێمه‌ ئه‌وه‌یه‌ هه‌موو برگه‌و به‌نده‌کانی ده‌ستوره‌ که‌شێوه‌ ژیانمان رێک ده‌خات جیاکاری نه‌هێلیت و بویه‌ گرنگه‌ کوده‌نگی بکه‌ین نابێت رێگه‌ بده‌ین ئاوا له‌تاریکیدا ئه‌م ره‌شنوسه‌ به‌م شێوه‌یه‌ تێپه‌رێت .
'گرنگه‌ رێکخراوه‌کانی ژنان و رێکخراوه‌کانی کومه‌لگای مه‌ده‌نی وکاری جدی بکه‌ین له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌ستور شتێک نیه‌ زوو زوو بگوررێت ئه‌م ده‌ستوره‌ ئاوا تێپه‌رێت ژنانی کورد ده‌بێت هه‌ر به‌کوتا بگه‌نه‌ په‌سته‌ بالاکان.

لینکی ئیلاف ئه‌م وتاره‌ی به‌زمانی عره‌بی بلاوکردوته‌وه‌
http://elaph.com/Web/opinion/2015/4/999435.html